Ալեքսանդր Մանուկյանի բլոգ

• Քննարկում ենք Աղայանի ստեղծագործությունները:
• Տողերի տեղերը խառնվել են, այնպես դասավորի՛ր, որ միտքը վերականգնվի:

Հայկ և Բել (ըստ Մովսես Խորենացու) (հատված))

Բայց Հայկը չի ցանկանում ենթարկվել Բելին: Բաբելոնում ապրում էր Բել անունով մի բռնակալ: Հայկը վայելչակազմ էր, թինավետ, գանգուր մազերով, վառվռուն աչքերով, հաստ բազուկներով: Նա օրեցօր նորանոր տիրույթներ էր գրավում և ստրկացնում մարդկանց: Նա իր զավակներով և ողջ գերդաստանով գնում և բնակություն է հաստատում կանաչազարդ մի հարթ դաշտավայրում: Նա անօրինակ հպարտության տեր և ազատասեր մի դյուցազուն էր:

• Ընդգծված բառերը ենթարկիր բառակազմական վերլուծության, յուրաքանչյուրի դիմաց գրի՛ր
• պարզ, բարդ, ածանցավոր, թե բարդածանցավոր են:

 (Ածանանց) թինավետ-Լայն թիկունքով, օրեցօր նորանոր-շարունակաբար աճող, կանաչազարդ-Կանաչով զարդարված

(պարզ)

(բարդ)

(բառակազմական)

• Քննարկում ենք Աղայանի ստեղծագործությունները:
• Տողերի տեղերը խառնվել են, այնպես դասավորի՛ր, որ միտքը վերականգնվի:

Հայկ և Բել (ըստ Մովսես Խորենացու) (հատված)

Բայց Հայկը չի ցանկանում ենթարկվել Բելին: Բաբելոնում ապրում էր Բել անունով մի բռնակալ: Հայկը վայելչակազմ էր, թինավետ, գանգուր մազերով, վառվռուն աչքերով, հաստ բազուկներով: Նա օրեցօր նորանոր տիրույթներ էր գրավում և ստրկացնում մարդկանց: Նա իր զավակներով և ողջ գերդաստանով գնում և բնակություն է հաստատում կանաչազարդ մի հարթ դաշտավայրում: Նա անօրինակ հպարտության տեր և ազատասեր մի դյուցազուն էր:

• Ընդգծված բառերը ենթարկիր բառակազմական վերլուծության, յուրաքանչյուրի դիմաց գրի՛ր պարզ, բարդ, ածանցավոր, թե բարդածանցավոր են:

• Ստուգում ենք առաջադրանքները:
• Կարդա՛ Ղազարոս Աղայանի ստեղծաործություններից մեկը և գրի՛ր՝

1. ինչի՞ մասին էր այն,

Երկու կամակոր այծ իրար հանդիպեցին կամուրջի վրա,

իրար ճանապարհ չտվեցին և կռվեցին։ Հետո վնասվեցին և ընգան ջուր։

1. ի՞նչ հասկացար,

երկու կամակոր այծ չեին զիչում կռիվեին անում, ճակատ ճակատով վնասվեցին և ընգան ջուր։

Էջ 52 սաղ առաչադրանքներ էն։ ։)

. Երկու բրիգադ պիտի ցանեին 650 հա մակերեսով դաշտը։ Առաջին
օրը առաջին բրիգադը ցանեց 40 հա, ինչը նրա աշխատանքի 10 %-ն
է, իսկ երկրորդն այդ նույն օրը ցանեց 25 հա։ Իր համար նախատեսված աշխատանքի քանի՞ տոկոսը կատարեց երկրորդ բրիգադը

Առաջին բռիգադ – 40×10=400հա

650-400=250

250:25=10

պատ։ 10%

Հետաքրք

Գրե՛ք որևէ եռանիշ թիվ, որը 4, 5 և 3 թվերի բազմապատիկ է։

պատ:

Այս պատահական եռանիշ թիվը կլինի 60։

Իսկ իր բազմապատիկը հետևյալ է՝

60 = 4 × 5 × 3

Գտե՛ք բոլոր միանիշ թվերի ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկը

պատ

Ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկը 1 է, քանի որ 1-ը ամենափոքր թիվ է, և ցանկացած թվի բազմապատիկը 1-ի հետապնդելի է։

. Առանց հանում կատարելու՝ ասե՛ք՝ պարզ, թե բաղադրյալ թվեր
կլինեն հետևյալ թվային արտահայտությունների արժեքները.
2 · 5 · 7 · 11 – 7, 2 · 7 · (13 · 19) – 2

Մի քաղաքից մյուսը հասնելու համար մեքենան ծախսել է 30 լ
բենզին, իսկ մոտոցիկլետը՝ 10լ։ Քանի՞ տոկոսով է մոտոցիկլետի
ծախսած բենզինը պակաս մեքենայի ծախսածից

պատ

100%-30լ

30-10=20լ

20:30×100=66.6%

Մեքենան առաջին ժամում անցել է ճանապարհի 1/3-ը, երկրորդ
ժամում՝ 2/7-ը։ Ճանապարհի ո՞ր մասն է նրան մնում անցնելու

պատ

21/21-7/21-6/21=8/21

x և y մեծություններն ուղիղ համեմատական են։ Ինչի՞ է հավասար
նրանց համեմատականության գործակցի և y և x մեծությունների
համեմատականության գործակցի արտադրյալը։

պատ

Եթե x և y մեծությունները ուղիղ համեմատական են, ապա դրանց համեմատականության գործակցը 1 է։

Կամայական y մեծության դեպքում y-ի և x-ի համեմատականության գործակցը այդ մեծության արտադրյալն է։

• Բառերը ձևափոխի՛ր և գրի՛ր այնպես, որ միտքը չաղավաղվի

Պանինը որսորդ Էր։ Վեց շուն (ունենալ), մեկը մյուսից կատաղի։ Շների հետ որսի (գնալ) Մթնաձորի խորքերը։ (Ձմեռ) լուսնյակ գիշերներին, երբ (վախ) ոչ ոք չէր մոտենում Մթնաձորին, Պանինի շներն անտառի բացատում արջի հետ էին կոխ կենում, կամ հալածում էին խրտնած պախրային։

Պանինը մարմինը վերաբերող է։ Կոտիկ շուն ունենալը, մեկը մյուսից նայելը։ Կառուցել որսին Մթնաձորի մոտ։ Մայրաքաղաքի լուսնյակը գիշերներին, երբ ոչ մեկը չէր մոտենում Մթնաձորին, Պանինի հարազատ շներն անտառի բացատում հաղթում էին մերձաւոր էքան։

Պանինը (վազել) (շներ) հետևից, հրճվանքից ճչում։ (Գիշեր) որսը նրա համար հարազատ տարերք էր։ ԱԿՍԵԼ ԲԱԿՈՒՆՑ «Մթնաձոր»

• Տրված նախածանցներից յուրաքանչյուրով 3-ական բառ կազմիր:

ան-անտառ, ապ- ապարան, տ- տեսարան, դժ- դժվար, չ- չար, գեր- գերազանց, անդր- անդրանցից

ապ-ապարան, տ- տարածք, դժ- դժվարություն

տ-տարածք, դժ- դժվարություն, չ- չար, գեր- գերազանց, անդր- անդրանցից

դժ-դժվարություն, չ- չար, գեր- գերազանց, անդր- անդրանցից

չ-չեղարկում, գեր- գերազանց, անդր- անդրանցից

գեր-գերազանց, անդր- անդրանցից

անդր-անդրանցից

• Տրված վերջածանցներից յուրաքանչյուրով 3 ական բառ կազմիր:

տաչկալի, ձանձրալի-ալի

սպաս, սիր-ելի

հաց-իկ

ուտելի-ք

փող-ոց

ուրախ-ություն

հիվանդ, զիբիլ, խող-անոց

• Կարդա՛ Ղազարոս Աղայանի «Ծույլ տղա» ստեղծագործությունը:

Թորոսի որդին մի ծույլ տղա էր, ոչ գիր էր սովորում և ոչ մի արհեստ:

– Ինչ արհեստ սովրիմ, – փնթփնթում էր նա,- կլեկչությունը շատ լավ արհեստ է, բայց բոբիկ ոտքով ամանում կանգնել, արագ պտտել. այդ այնքան հեշտ չէ: Ավելի հեշտ է փուքսի փչելը, բայց այդ իմ ձեռքում երկար չեն թողնիլ: Վարպետ էլ դառնամ, ինչ եմ անելու. պետք է մատներով փոքր – ինչ բամբակով տաք – տաք պղնձին նաշադիր քսեմ, ձեռքերս այրեմ: Չէ, այդ իմ բանը չէ:

– Դարբնի մոտ կերթամ, այնտեղ էլ փուքս կա, ձմեռն էլ տաք է. բայց մեծ ուժ պետք է այդ գործի համար: Ահագին մուրճով երկաթը ծեծել, որ նա տափակի, ես այդ չեմ անի, ինչ կուզի լինի:

– Նալբանդը լավ է, մեխի ծայր սրել և պայտեր շտկել, այդ շատ դժվար չէ. բայց մեկ ամեհի ձիու ոտք բռնել, ծնկանը դնել, երկյուղալի է. ձիու աքացին իմ ընկերների ապտակից թունդ է: Չէ, իմ կարծիքով այդ իմ բանը չէ:

– Դերձակությունը մաքուր արհեստ է, լավ միտս ընկավ: Բայց ինչ եմ ասում, ամբողջ օրերով ծալպատակ նստել, գլուխը քաշ գցած ՝կարել ու կարել, ոչ խաղալ կըլնի և ոչ վազվզել: Չէ այդ էլ բան չէ:

– Ինչու չգնամ որմնադիր դառնամ, բարձր պատերի ծայրերին կանգնեմ, այնտեղից կանչեմ – “Քար ու կիր տվեք, ցեխ ուղարկեցեք, աղյուս ձգեցեք”: Այսպես կգոռամ և կհրամայեմ, որ աշխարհք տեսնի, թե ես վարպետ եմ, գործս լավ գիտեմ: Բայց վայ թե հանկարծ այդ բարձր տեղից ոտքս սլկըհի և թրմփալով ներքև գլորվեմ, հոգիս ավանդեմ: Չէ, այդ հեշտ գործ չէ, և ոչ իմ բանն է:

– Երևի չկա մի այնպես արհեստ, որ ես հավանեմ, գնամ սովորեմ: Թե դյուրգյար դառնամ, ոտքս կկտրեմ. կոշկակար դառնամ, ձեռքս կծակեմ, ոսկերիչ դառնամ, մատներս կայրեմ, թե բրուտ դառնամ, ցեխ պիտի կոխ տամ, վարժարան գնամ, գիր պիտի սովրիմ: Չէ, իմ կարծիքով ամենից լավն է, ամենից հեշտը ոչինչ չշինել, ոչինչ չսովրել:

• Բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր անծանոթ բառերը և սովորի՛ր:

Դյուրգյար-փայտագործ

Կլեկչություն-կլեյկագործ, անակագործ

Նալբանդ- Պայտար

Դերձակություն-Դերձակ լինելը

Ծալպատակ-Ծալապատիկ:

• Համաձա՞յն ես տղայի ասածների հետ, թե ոչ: Մեկնաբանի՛ր պատասխանդ:
• Ի՞նչ խորհուրդ կտայիր տղային:

1.Замените выделенные слова глаголами на -ся, -сь в нужной форме.

1. Надо торопиться в школу. 2. Из города отец вернулся на автобусе. 3.
   приближается, Новый год. 4. Мальчики быстро разделись.одежду и попрыгали в
   воду. 5. Почему ты сердишься,? 6. На этой улице находится посольство.
   Слова для справок:
   

2.Допишите глаголы на -ся, (-сь) в настоящем времени.

1. Я готовлюсь стать спортсменом. Каждое утро я обтираюсь холодной
   водой, занимаюсь гимнастикой. 2. Белый снег пушистый в воздухе кружся и
   на землю тихо падает, ложась . 3. Из Москвы поезда отправлятся на север,
   на юг, на восток и на запад. 4. Тихо ночь ложится на вершины гор, и луна
   глядадить в глубину озёр.
   
   3.Перепишите пословицы и поговорки. Объясните их значения.
   1.Дело мастера боится. 2. Друг познаётся в беде. 3. Мир освещается
   солнцем, а человек – знанием. 4. Москва не сразу строилась.

Կան բառեր, որոնք ձևով, հնչյունական կազմով նույնն են, բայց իմաստով բոլորովին տարբեր, օրինակ՝ գունդ- գնդաձև մարմին, գունդ-զորք: Այսպիսի բառերը կոչվում են համանուններ: Խոսքի մեջ այս բառերը չեն շփոթվում, քանի որ միանգամայն տարբեր են:

• Տրված բացատրությունների դիմաց գրի՛ր համանուն բառերը, օրինակ՝

1. ծովային կենդանի- փոկ
2. կաշվե գոտի-փոկ

1. հանձնել-տալ հանձնել
2. ամուսնու քույր-տալ

1. կռիվ-մարտ
2. գարնան առաջին ամիս-մարտ

1. ճակնդեղ-
2. ձեռքի վերին հատվածը, թևը-

• Բառարանների օգնությամբ գտի՛ր տրված բառերի համանունները, օրինակ՝

1. սեր-համակրանք,
2. սեր-կաթնասեր, սերուցք

1. շահ-թագավոր
2. շահ-եկամութ

1. մատ-ձերքի մատ
2. մատ-շահ, շահմատի տերմի

1. կետ-նշան
2. կետ-ծովաին կենդանի

1. թառ-երաժիշտական գործիք
2. թառ-հավերի նստելու ձող

1. լուծ-բեռ
2. լուծ-հիվանդություւն

1. դող-
2. դող-

1. ափ-
2. ափ-

1. ակ-
2. ակ-
3. ակ-

• Դուրս գրի՛ր ժողովրդական բառախաղի մեջ եղած համանունները: Յուրաքանչյուրի դիմաց գրի՛ր թե ինչ է նշանակում՝

Ես աղա, դու աղա, բա մեր աղունն ո՞վ աղա:

Մուկը ասաց մկանը, ցավում է իմ մկանը:

• Ընդգծիր այն բառերը, որոնք ունեն իրենց համանունները՝

Կար, ծաղիկ, բարի, եղանակ, քանոն, ծածկոց, թառ, գազ, աթոռ, բութ, հյութ, բուն, լալ, ոտք:

• Տրված համանունների բոլոր իմաստներով նախադասություններ կազմիր՝ մարտ, զատիկ, գոլ, վարել:

• Համանուն բառերով զվարճալի պատմություն հորինիր:

Պետք է, անտեսելով տասնորդական կոտորակի ստորակետը, կատարել բնական թվերի բաժանում և քանորդում ստորակետ դնել, հենց որ ավարտվի տասնորդական կոտորակի ամբողջ մասի բաժանումը։

Մի տասնորդական կոտորակը մեկ ուրիշ տասնորդական կոտորակի բաժանելու համար պետք է նախ բաժանելիի և բաժանարարի ստորակետները դեպի աջ տեղափոխել այնքան թվանշանով, քանի թվանշան որ ստորակետից հետո կա բաժանարարում, ապա կատարել բաժանում բնական թվի։

Առաջադրանքներ

1.Կատարե՛ք բաժանում.
 ա) 8,368 ։ 2=4.184
 դ) 10,5 ։ 7=1, 5
է) 11,223 : 3=3.741
 բ) 17,024 ։ 4=4 ,256
 ե) 6,25 ։ 125=0 ,05
ը) 374,17 : 31=12,07
 գ) 0,0225 ։ 15=0.0015
 զ) 10,08 ։ 24=0,42

 թ) 13,041 : 23=0.567

2. Կատարե՛ք բաժանում.
 ա) 40,25 ։ 2,3 =17.5
 ե) 35,601 ։ 0,01 =3560 , 1
 թ) 189,1 ։ 0,305 =620
 բ) 4,221 ։ 0,63 =6,7
 գ) 30,303 ։ 33,3 =0.91
 է) 14,924 ։ 0,82 =18,2

3. Լուծե՛ք հավասարումը. 

ա) 3,87x = 7,74 

x=7.74:3.87

x=2

 գ) 0,32x = 0,48 

x=0,48:0,32

x=1,5 

 բ) 8,13x = 24,6339 

x=24,6339:8,13

x=3,03

դ) 7,25x = 9,425

x=9,425:7,25

x=1,3

4. Ուղղանկյան երկարությունը 26,53 դմ է, իսկ մակերեսը 465,8668 դմ2 է։ Գտե՛ք ուղղանկյան լայնությունը։

46586,68:2653=17,56

5. Կատարե՛ք բաժանում.

 ա) 52,3527 ։ 3,27=16 , 01
 դ) (–19,558) ։ (–7,7) =2 , 54
է) (–0,90216) ։ 0,14 = -6,444

բ) (–32,8) ։ (–8,2) = 4

ե) 0,1938 ։ 0,51 = 0,38

ը) (–0,0101) ։(–10,1) = 0,001

գ) 25,52 ։ (–5,5) = -4,64

զ) 2,304 ։ 7,2 = 0,32

1. Լուծե՛ք հավասարումը.

 ա) (–8) ⋅ x = –24

x = -24 : (-8)

x = 3

դ) (–3) ⋅ x + 1 = +22

-3x = 22 – 1

-3x = 21

x = 21 : (-3)

x = -7

բ) (–7) ⋅ x = +42

x = 42 : (-7)

x = -6

ե) (+8) ⋅ x + 1 = +1

8x + 1 = 1

x = 1 – 1

x = 0

գ) (+4) ⋅ x = –72

x = -72 : 4

x= -18

զ) (–6) ⋅ x – 7 = –25
-6x – 7 = -25
-6x = -25 + 7
-6x = -18
x = -18 : (-6)
x = 3

1. Խորանարդի բոլոր կողերի երկարությունների գումարը 132 սմ է։ Գտե՛ք նրա ծավալը։
   132 : 12 = 11
   V = 11 x 11 x 11 = 1331
   Պատ․ 1331սմ³:
2. Լուծե՛ք հավասարումը. 

ա) 8x + 3 = 14
8x = 14 – 3

8x = 11

x = 11 : 8

x = 11/8 = 1.3/8

դ) 3x – 57 = 88
3x = 88 + 57

3x = 145

x = 145 : 3

x = 145/3 = 48.1/3

է) 6 = 11 – x
x = 11 – 6

X = 5

բ) 3x + 7 = 10
3x = 10 – 7

3x = 3

x = 3 : 3

x = 1

ե) 6 + 7x = 16
7x = 16 – 6

7x = 10

x = 10 : 7

x = 10/7 = 1.3/7

ը) 18 = 9x – 13
-9x = -13 – 18
-9x = -31
x = -31 : (-9)
x = 31/9 = 3.4/9 

1. Ասում են, որ այն հարցին, թե ինքը քանի աշակերտ ունի, մեծ փիլիսոփա և մաթեմատիկոս Պյութագորասը պատասխանել է. «Իմ աշակերտների կեսն ուսումնասիրում է մաթեմատիկան, մեկ քառորդը՝ բնությունը, մեկ յոթերորդը ժամանակն անցկացնում է լուռ խորհրդածությունների մեջ, իսկ մնացած մասը 3 օրիորդներ են»։ Քանի՞ աշակերտ ուներ Պյութագորասը։
   1/2 + 1/4 + 1/7 = 25/28
   1 – 25/28 = 3/28
   3 : 3/28 = 3 x 28/3 = 28
   Պատ․ 28 աշակերտ։

Մարտի 25-ին Մենք գնացինգ Հայ բանաստեխծ Եղիշե Չարենցի տուն թանգարան: Այս տանն է ապրել Եղիշե Չարենցը: Մեք տեսանք նրա անձնական իրերը նրա սեղանը, գրա սեղանը, դաշնամուրը, գորգերը, շատ գրքեր: Մեզ պատմեցին հետաքրքիր բաներ Գրողի մասին: Ինձ շատ դուր եկավ Չարենցի գրասեղանը կարմիր սփրոցով և գրամեքենայեվ: