Մարտի 19
- Դիտում ենք ուսուցողական անիմացիոն մուլտֆիլմը:
- Պատրաստվում ենք թանգարանային այցելությանը, քննարկում ենք, նախապատրաստվում:
- Վահան Տերյանի «Գարուն» բանաստեղծությունից դուրս գրի՛ր անծանոթ բառերը,
գգվել-Սիրով ու քնքշությամբ գրկել ու շոյել,
տագնապ-Անհանգստություն, հուզմունք, խռովություն:
մրրկել-Մրրիկ առաջացնել:
կարկաչ-Հոսող փոքր ջրի ձայն, կարկաչյուն, խոխոջ:
- բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր:
- Գրավոր շարադրի՛ր թե ինչի մասին է բանաստեղծությունը:
Բանաստեղծությունը գարնան մասին է, որ ինչ որ մեկին սիրելու,փայփայելու տրամադրություն է բերել իր հետ: Հեղինակը (Վահան Տերյանը) զգում է ինչ որ անուշ տագնապ, կարցես թե ինչ որ մեկը նրա մասին է երազում:
- Բանաստեղծությունից դուրս գրիր գոյականները, բայերը:
(Գոյական) Գարուն, ծաղիկ, երեկո, տագնապ, սիրտ, զանգեր, երգ, ձեռք, կարկաչ:
(Բայ) Փափաել, վառել, սիրել, փակվում, լսել, հնչել, երազել, կանչել:
- Բառակազմական վերլուծության ենթարկիր հետևյալ բառերը՝
- ծաղիկ-պարզ բառ
- անափ-ան+ափ
- քնքշորեն-քնքուշ+որեն: Ածանցաոր բառ
- անտես-ան+տես
- այնքան-պարզ բառ
«Գարուն»
Գարունը այնքա՛ն ծաղիկ է վառել,
Գարունը այնպե՛ս պայծառ է կրկին.
— Ուզում եմ մեկին քնքշորեն սիրել,
Ուզում եմ անուշ փայփայել մեկին։
Այնպե՛ս գգվող է երեկոն անափ,
Ծաղիկներն այնպես նազով են փակվում.
— Շուրջըս վառված է մի անուշ տագնապ,
Մի նոր հուզում է սիրտըս մրրկում…
Անտես զանգերի կարկաչն եմ լսում,
Իմ բացված սրտում հնչում է մի երգ.
— Կարծես թե մեկը ինձ է երազում,
Կարծես կանչում է ինձ մի քնքուշ ձեռք…
6․7 դասարան
Պետք է, անտեսելով տասնորդական կոտորակի ստորակետը, կատարել բնական թվերի բաժանում և քանորդում ստորակետ դնել, հենց որ ավարտվի տասնորդական կոտորակի ամբողջ մասի բաժանումը։
Մի տասնորդական կոտորակը մեկ ուրիշ տասնորդական կոտորակի բաժանելու համար պետք է նախ բաժանելիի և բաժանարարի ստորակետները դեպի աջ տեղափոխել այնքան թվանշանով, քանի թվանշան որ ստորակետից հետո կա բաժանարարում, ապա կատարել բաժանում բնական թվի։
Առաջադրանքներ
1.Կատարե՛ք բաժանում.
ա) 8,368 ։ 2=
8 , 368 : 2
8 4 , 184
0 , 3
2
16
16
008
8
0
դ) 10,5 ։ 7=1, 5
10 , 5 : 7
7 1 , 5
35
35
00
է) 11,223 : 3=
11 , 223 : 3
9
22 3,71
21
013
3
0
բ) 17,024 ։ 4=4 , 256
ե) 6,25 ։ 125=0 , 05
ը) 374,17 : 31=12,07
գ) 0,0225 ։ 15=0.0015
զ) 10,08 ։ 24=0,42
թ) 13,041 : 23=0.567
2. Կատարե՛ք բաժանում.
ա) 40,25 ։ 2,3 =17.5
ե) 35,601 ։ 0,01 =3560 , 1
թ) 189,1 ։ 0,305 =620
բ) 4,221 ։ 0,63 =6,7
գ) 30,303 ։ 33,3 =0.91
է) 14,924 ։ 0,82 =18,2
3. Լուծե՛ք հավասարումը.
ա) 3,87x = 7,74
x=7.74:3.87
x=2
գ) 0,32x = 0,48
x=0,48:0,32
x=1,5
բ) 8,13x = 24,6339
x=24,6339:8,13
x=3,03
դ) 7,25x = 9,425
x=9,425:7,25
x=1,3
4. Ուղղանկյան երկարությունը 26,53 դմ է, իսկ մակերեսը 465,8668 դմ2 է։ Գտե՛ք ուղղանկյան լայնությունը։
46586,68:2653=17,56
5. Կատարե՛ք բաժանում.
ա) 52,3527 ։ 3,27=16 , 01
դ) (–19,558) ։ (–7,7) =2 , 54
է) (–0,90216) ։ 0,14 = -6,444
բ) (–32,8) ։ (–8,2) = 4
ե) 0,1938 ։ 0,51 = 0,38
ը) (–0,0101) ։(–10,1) = 0,001
գ) 25,52 ։ (–5,5) = -4,64
զ) 2,304 ։ 7,2 = 0,32
- Լուծե՛ք հավասարումը.
ա) (–8) ⋅ x = –24
x = -24 : (-8)
x = 3
դ) (–3) ⋅ x + 1 = +22
-3x = 22 – 1
-3x = 21
x = 21 : (-3)
x = -7
բ) (–7) ⋅ x = +42
x = 42 : (-7)
x = -6
ե) (+8) ⋅ x + 1 = +1
8x + 1 = 1
x = 1 – 1
x = 0
գ) (+4) ⋅ x = –72
x = -72 : 4
x= -18
զ) (–6) ⋅ x – 7 = –25
-6x – 7 = -25
-6x = -25 + 7
-6x = -18
x = -18 : (-6)
x = 3
- Խորանարդի բոլոր կողերի երկարությունների գումարը 132 սմ է։ Գտե՛ք նրա ծավալը։
132 : 12 = 11
V = 11 x 11 x 11 = 1331
Պատ․ 1331սմ³: - Լուծե՛ք հավասարումը.
ա) 8x + 3 = 14
8x = 14 – 3
8x = 11
x = 11 : 8
x = 11/8 = 1.3/8
դ) 3x – 57 = 88
3x = 88 + 57
3x = 145
x = 145 : 3
x = 145/3 = 48.1/3
է) 6 = 11 – x
x = 11 – 6
X = 5
բ) 3x + 7 = 10
3x = 10 – 7
3x = 3
x = 3 : 3
x = 1
ե) 6 + 7x = 16
7x = 16 – 6
7x = 10
x = 10 : 7
x = 10/7 = 1.3/7
ը) 18 = 9x – 13
-9x = -13 – 18
-9x = -31
x = -31 : (-9)
x = 31/9 = 3.4/9
- Ասում են, որ այն հարցին, թե ինքը քանի աշակերտ ունի, մեծ փիլիսոփա և մաթեմատիկոս Պյութագորասը պատասխանել է. «Իմ աշակերտների կեսն ուսումնասիրում է մաթեմատիկան, մեկ քառորդը՝ բնությունը, մեկ յոթերորդը ժամանակն անցկացնում է լուռ խորհրդածությունների մեջ, իսկ մնացած մասը 3 օրիորդներ են»։ Քանի՞ աշակերտ ուներ Պյութագորասը։
1/2 + 1/4 + 1/7 = 25/28
1 – 25/28 = 3/28
3 : 3/28 = 3 x 28/3 = 28
Պատ․ 28 աշակերտ։
Մտավարժանք
- Ո՞ր բառն է ավելորդ, ինչու՞:
- կորյուն
- մանուկ
- հասմիկ
- երիցուկ երիցուկը մարդու անունը չի
- հարություն
- Ո՞ր բառը պետք է գրվի փոքրատառով:
- Հայկ
- Գորիս
- Հայաստան
- Հայաստանցի հատուկ անուն չե
- Գտի՛ր թե որ բառներն են սխալ գրված:
Բազմաթիվ մարդիկ են հավաքվել դրսում, որպեսզի ուղետոմս գնեն և ուղղարկեն իրենց իրերը:
- Գրի՛ր բառեր ճիշտ ուղղագրությամբ և ենթարկիր բառակազմական վերլուծության:
Մարդ+իկ ածանցաոր բառ
ուղի+տոմս բարդ բառ
- Որ նախադասություններում է ոսկի բառը գործածվել ուղիղ իմաստով:
- Ոսկի ձեռքեր ունի վարպետը:
- Գանձարանի ոսկին անհետացել էր:
- Ոսկի հասկերը ծփում էին դաշտում:
- Ինչքա՞ն բառ կարող ես «քամել» քարտեզագրել բառից:
քար, գազ, եզ, քարտեզ, արտ, քարտ, գետ, երգ, երեք:
Լուսնի անդրադարձումը :Հայլիներ
1. Ե՞րբ է լույսը բեկվում: Ինչո՞վ է լույսի բեկումը տարբերվում անդրադարձումից:
Լույսի ճառագայթի ուղղության փոփոխությունը մի միջավայրից մյուսին անցնելիս, կոչվում է լույսի բեկում:
2. Ի՞նչ է ոսպնյակը:
Գնդային մակերևույթներով սահմանափակված ապակենման մարմինները կոչվում են ոսպնյակներ:
3. Ո՞ր կետն է կոչվում ոսպնյակի կիզակետ:
Երբ լույսի զուգահեռ ճառագայթներն ընկնում են հավաքող ոսպնյակի վրա, դրանից անցնելուց հետո հավաքվում են մի կետում: Այդ կետը կոչվում է ոսպնյակի կիզակետ:
4.Ի՞նչ օրենքով է կատարվում լույսի անդրադարձումը։
հայելիները լույսն անդրադարձնում են որոշակի օրենքով, որը կոչվում է անդրադարձման օրենք։Ընկնող ճառագայթը և անդրադարձած ճառագայթը հայելու մակերևույթին տարված ուղղահայացի հետ կազմում են հավասար անկյուններ։
5.Նշի՛ր հայելիների տեսակները
Հայելիները լինում են հարթ, ուռուցիկ և գոգավոր:
6.Ո՞ր անկյուն է կոչվում անդրադարձման անկյուն։
Անդրադարձած ճառագայթի և հայելու մակերևույթին տարված ուղղահայացի կազմած անկյունը կոչվում է անդրադարձման անկյուն
- Կատարե՛ք բազմապատկում
- 25,15×1000=25150
1,369×10=13,69
0,001×100=0,1
7,3×1000=7300
0,12×10=1, 2
0,1×100=10
461,3×100=46130
0,0045×1000=4,5
- Կատարե՛ք բաժանում
12,64:100=0,1264
5,14:10=0,514
0,01:10=0,001
3,87:100=0,0387
5:10=0,5
67,2:100=0 , 672
12,3:1000=0, 0123
0,7:10=0,07
- Լուծեք հավասարում
x+3,458=75,124
x=75 , 124 —
3 , 458
71 , 666
x-14,25=2,47
x=2 , 47 +
14 , 25
16, 72
x+2,5=7,5
x=7 , 5 —
2 , 5
10 , 0
3,74+x=56,74
x=56 , 74 —
3 , 74
53 , 00
- . Կատարեք գումարում
2,458+7,12=9,578
2,458
7,120
9,578
15,36+7,56= 22,92
15,36
7,56
22,92
89,11+0,44= 89,55
89,11
0,44
89,55
5,909+0,01= 5,919
5,909
0,010
5,919
8,5+78,56= 87,06
78,56
8,50
87,06
86,35+2,14= 88,49
86,35
2,14
88,49
. Կատարեք հանում
7,25-1,36= 5,89
7,25
1,36
5,89
45,78-32,14= 13,64
45,78
32,14
13,64
65,28-8,65= 56,63
65,28
8,65
56,63
86,012-72,66=13,352
86,012
72,660
13,352
30,47-0,1= 30,37
30,47
0,10
30,37
56,22-47,02= 9,20
56,22
47,02
9,20
. Համեմատեք տասնորդական կոտորակնրը
32,25 < 65,214
23,14 < 23,56
58,196 < 58,200
78,36 > 77,55
47,654 < 47,655
0,005 > 0,001
Տասնորդական կոտորակների համեմատումը
1) Տարբեր ամբողջ մասեր ունեցող երկու տասնորդական կոտորակներից ավելի մեծ է այն կոտորակը, որի ամբողջ մասն ավելի մեծ է։
Օրինակ՝ 5,237 > 4,999 , քանի որ 5 > 4 ։
2) Հավասար ամբողջ մասեր ունեցող երկու տասնորդական կոտորակներից ավելի մեծ է այն կոտորակը, որի կոտորակային մասն ավելի մեծ է։
Օրինակ՝ 26,327 > 26,016 ,
քանի որ ըստ դրական տասնորդական կոտորակների համեմատման կանոնի՝ 0,327 > 0,016 ։
Երկու բացասական տասնորդական կոտորակներից ավելի մեծ է այն կոտորակը, որի բացարձակ արժեքն ավելի փոքր է։ Իսկ եթե համեմատվող կոտորակներն ունեն տարբեր նշաններ, ապա դրական տասնորդական կոտորակը միշտ մեծ է բացասական տասնորդական կոտորակից:
Առաջադրանքներ
1. Համեմատե՛ք կոտորակները.
ա) 3,853 > 2,64
դ) 15,899 > 14,9
ե) 78832,91 > 78732,91
բ) 72,93 < 73,851
գ) 0,382 > 0,45
զ) 663,0001 < 663,0002
2. Համեմատե՛ք կոտորակները.
ա) –6,73 < –6,81
գ) –11,2 < –11,21
ե) –0,38 < –1,001
բ) –0,432 < –1,431
դ) –3,756 > –3,706
զ) –5,555 > –4,999
3. Ո՞ր բնական թվերն են գտնվում հետևյալ տասնորդական կոտորակների միջև.
ա) 5,68 > 6,7
գ) 7,2 < 8,2
ե) 2,833 > 4,11
բ) 2,001 > 3,5 ,
դ) 1,5 < 3,5
զ) 7,1 < 10,2
4. Համեմատե՛ք կոտորակները.
ա) 7,21 > 7,2
բ) 99,2 ∗>98,9
գ) 55,3 < 56,4
դ) 3,285 > 3,185
5. Աստղանիշի փոխարեն տեղադրե՛ք համապատասխան թվանշանը, որպեսզի ստացված անհավասարությունը ճիշտ լինի.
ա) 2,527 > 2,537
գ) 10,85 < 10,75
բ) 5,568 > 4,568
դ) 885,625 < 885,653
6. Գնել են կոնֆետի 12 մեծ և փոքր տուփեր։ Մեծ տուփի կոնֆետների զանգվածը 800 գ է, իսկ փոքրինը՝ 500 գ։ Կոնֆետների ընդհանուր զանգվածը 6 կգ 900 գ է։ Քանի՞ մեծ և քանի՞ փոքր տուփ կոնֆետ են գնել։
800-500=300
500×12=6000
6900-6000=900
900:300=3
պատ 12-3=9
7. Խանութ են բերել 2 տ կաղամբ և 800 կգ վարունգ։ Առաջին օրը վաճառել են կաղամբի 40 %-ը և վարունգի 20 %-ը։ Ո՞ր բանջարեղենից են ավելի շատ վաճառել և քանի՞ անգամ շատ։
2000:100×40=800
800:100×20=160
800:160=5
8. Եռանկյան մի կողմը 2,6 սմ է։ Երկրորդ կողմը 1,5 սմ‐ով մեծ է առաջինից, իսկ երրորդ կողմը 1,8 սմ-ով մեծ է երկրորդից։ Գտե՛ք եռանկյան պարագիծը։
2.6+1.5=4.1
Հայոց թագավորությունները Ք․ա․ 3-րդ դարում
Հարցեր և առաջադրանքներ
1․ Ներկայացրեք Հայաստանի վիճակը Ք․ա․ 4-րդ դարի վերջին։
Ալեքսանդր Մակեդոնացու մահից հետո նրա աշխարհակալությունը բաժանվեց մի քանի մասի։ Դրանցից ամենախոշորը Հայաստանին հարավից սահմանակից Սելևկյան տերությունն էր։
2․ Ո՞վ էր Հայաստանի վտանգավոր հարևանը Ք․ա․ 3-րդ դարում։ Նրա դեմ պայքարում որն էր հայերի հաջողության գլխավոր պատճառը։
Սելևկյան տերությունը Ք․ա․ 3-րդ դարում բազմիցս փորձեց նվաճել Հայաստանը։ Սակայն այդ ջանքերն ապարդյուն անցան, որովհետև հայկական երկու թագավորությունները՝ Մեծ Հայքը և Փոքր Հայքը, գործում էին միասնաբար։
3․ Ո՞վքեր էին իշխել Կոմմագենեում Ք․ա․ 3-րդ դարում։
Ք․ա․ 260-240-թթ․ իշխած հայոց արքա Սամոս (Շամ) Երվանդականը կառուցե Կոմմագենեի կենտրոն Սամոսատ (Շամշատ) քաղաքը։
Ք․ա․ 240-ական թթ․ Շամին հաջորդեց նրա որդի Արշամը, որը կառուցեց Արշամաշատ քաղաքը Ծոփքում։
4․ Ե՞րբ է գահակալել Երվանդ 4-րդ Վերջին արքան։
Երվանդ 4-րդ Վերջինը՝ Ք․ա․ մոտ 220-201 թթ․, զոհվեց մայրաքաղաք Երվանդաշատի պաշտպանության ժամանակ։
5․ Ո՞մ զորքերը տապալեցին Մեծ Հայքի Երվանդական վերջին արքային։ Ո՞վքեր էին գլխավորում այդ զորքերը։
Ք․ա․ 201 թ․ Սելևկյան արքա Անտիոքոս 3-րդի զորքերը հայազգի զորավարներ Արտաշեսի և Զարեհի գլխավորությամբ արշավեցին Հայաստան։
6․ Ո՞րտեղի կառավարիչներ նշանակվեցին Արտաշեսը և Զարեհը։
Արտաշեսը Մեծ Հայքում, իսկ Զարեհը Ծոփքում նշանակվեցին սելևկյան կառավարիչներ (ստրատեգոսներ)։ Այդ վիճակը շարունակվեց մինչև Ք․ա․ 190 թվականը։
Տասնորդական կոտորակների գումարումը
1.Հաշվել
56,67:100=0,5667
321,89:1000=0,32189
23:100=0,23
57,02:100=0,5702
6,006:10=0,6006
0,05:10=0,005
0,4:100=0,004
89,2:1000=0,0892
18,5:1000=0,0185
789,6:1000=0,7896
- Հաշվել
7,89×10=78,9
3,786×100=378,6
0,005×10=0,05
6,17×1000=6170
1,65×1000=1650
42,17×10=421,7
34,107×100=3410,7
1,001 x 1000=1001
7,15×1000=7150
0,0005×10000=5
3,17×10000=31700
3.Լուծել հավասարումը
ա) 2x = 1
X=1/2
բ) 3x = 4,
X=4/3
գ) 4x = 20,
X=20/4
դ) 8x = 7
X=7/8
ե) 5x=17
X=17/5
զ) 9x=65
X=65/9
- Մի բանվորը, աշխատելով մենակ, կարող է ավարտել տրված աշխատանքը 9 օրում, իսկ մյուսը՝ 12 օրում։ Միասին աշխատելով՝ աշխատանքի ո՞ր մասը կկատարեն բանվորները 1 օրում։
1բ-9օր
1բ-12օր
1օր-1/9
1օր-1/12
1/9+1/12=4+3=7/36
- ABC եռանկյան AB կողմը BC կողմից մեծ է 15 սմ—ով, իսկ AC կողմը AB կողմից փոքր է 5 սմ—ով։ Գտե՛ք ABC եռանկյան պարագիծը, եթե AB = 40 սմ:
AB=40
AC=40-5=35
CB=40-15=25
P=40+35+25=100
- Երկուլիտրանոց և երեքլիտրանոց անոթներով տեղափոխում են 80 լ արևածաղկի ձեթ։ Երկուլիտրանոց անոթների քանակը նույնն է, ինչ որ երեքլիտրանոցներինը։ Ընդամենը քանի՞ անոթ է օգտագործված։
2լ անոթ-x
3լ անթ-x
3x+3x=80լ
5x=80
x=80/5
x=16
16+16=32
- Թեյամանի և երեք բաժակների տարողությունը 1300 գ է։ Թեյամանի տարողությունը 500 գ—ով ավելի է, քան բաժակինը։ Ինչքա՞ն են թեյամանի և բաժակի տարողությունները։
բաժակ-xգ
թեյաման-x + 500
3x + x + 500=1300
4x=1300-500
4x=800
x=800/4
x=200
500+200=700
- Մանրակը մշակելիս նրա զանգվածը 500 գրամից նվազեց մինչև 450 գ։ Քանի՞ տոկոսով նվազեց մանրակի զանգվածը։
?=450×100:500=90%
100-90=10
- 15 սմ կողմով քառակուսի հախճասալիկները փոխարինում են նորերով, որոնց կողմի երկարությունը 20 սմ է։ Քանի՞ նոր հախճասալիկ է պետք 80 հների փոխարեն։
s=15×15=225սմ2
80×225=18000սմ2
20×20=400սմ2
18000:400=45
- Հետիոտնը 2.1/2 ժամում անցել է 10 կմ: Նույն արագությամբ քայլելով` նա քանի՞ կիլոմետր կանցնի 4 ժամում:
10/1:5/2=10/1×2/5=4
4×4=16 կմ
Մաթեմատիկա
Առաջադրանքներ
1.Հաշվել
56,67:100=0,5667
321,89:1000=0,32189
23:100=0,23
57,02:100=0,5702
6,006:10=0,6006
0,05:10=0,005
0,4:100=0,004
89,2:1000=0,0892
18,5:1000=0,0185
789,6:1000=0,7896
- Հաշվել
7,89×10=78,9
3,786×100=378,6
0,005×10=0,05
6,17×1000=6170
1,65×1000=1650
42,17×10=421,7
34,107×100=3410,7
1,001 x 1000=1001
7,15×1000=7150
0,0005×10000=5
3,17×10000=31700
3.Լուծել հավասարումը
ա) 2x = 1
X=1/2
բ) 3x = 4,
X=4/3
գ) 4x = 20,
X=20/4
դ) 8x = 7
X=7/8
ե) 5x=17
X=17/5
զ) 9x=65
X=65/9
- Մի բանվորը, աշխատելով մենակ, կարող է ավարտել տրված աշխատանքը 9 օրում, իսկ մյուսը՝ 12 օրում։ Միասին աշխատելով՝ աշխատանքի ո՞ր մասը կկատարեն բանվորները 1 օրում։
1բ-9օր
1բ-12օր
1օր-1/9
1օր-1/12
1/9+1/12=4+3=7/36
- ABC եռանկյան AB կողմը BC կողմից մեծ է 15 սմ—ով, իսկ AC կողմը AB կողմից փոքր է 5 սմ—ով։ Գտե՛ք ABC եռանկյան պարագիծը, եթե AB = 40 սմ:
AB=40
AC=40-5=35
CB=40-15=25
P=40+35+25=100
- Երկուլիտրանոց և երեքլիտրանոց անոթներով տեղափոխում են 80 լ արևածաղկի ձեթ։ Երկուլիտրանոց անոթների քանակը նույնն է, ինչ որ երեքլիտրանոցներինը։ Ընդամենը քանի՞ անոթ է օգտագործված։
2լ անոթ-x
3լ անթ-x
3x+3x=80լ
5x=80
x=80/5
x=16
16+16=32
- Թեյամանի և երեք բաժակների տարողությունը 1300 գ է։ Թեյամանի տարողությունը 500 գ—ով ավելի է, քան բաժակինը։ Ինչքա՞ն են թեյամանի և բաժակի տարողությունները։
բաժակ-xգ
թեյաման-x + 500
3x + x + 500=1300
4x=1300-500
4x=800
x=800/4
x=200
500+200=700
- Մանրակը մշակելիս նրա զանգվածը 500 գրամից նվազեց մինչև 450 գ։ Քանի՞ տոկոսով նվազեց մանրակի զանգվածը։
?=450×100:500=90%
100-90=10
- 15 սմ կողմով քառակուսի հախճասալիկները փոխարինում են նորերով, որոնց կողմի երկարությունը 20 սմ է։ Քանի՞ նոր հախճասալիկ է պետք 80 հների փոխարեն։
s=15×15=225սմ2
80×225=18000սմ2
20×20=400սմ2
18000:400=45
- Հետիոտնը 2.1/2 ժամում անցել է 10 կմ: Նույն արագությամբ քայլելով` նա քանի՞ կիլոմետր կանցնի 4 ժամում:
10/1:5/2=10/1×2/5=4
4×4=16 կմ