Մթնոլորտային բարձր ճնշման վայրից օդի զանգվածը տեղափոխվում է ցածր ճնշման վայր, և առաջանում է քամի:
Քամու ի՞նչ տեսակներ գիտեք: Որո՞նք են բնորոշ Հայաստանի տարածքին:
Բրիզնել, լեռնահոֆտային, մուսսոններ, պասատներ:
Հայաստանին բնորոշ են լեռնահոֆտային քամինները:
Ինչո՞վ են բրիզները տարբերվում մուսսոններից:
Մուսսոնները ընգրկում էն ավելի ընդարձակ տարածքներ և փոխում են ուղությունը տարի երկու անգամ:
Ինչո՞ւ պասսատները չեն փոխում իրենց ուղղությունը:
Պատճառն այն է, որ արևադարձային լայնություններում մթնոլորտային ճնշումն ամբողջ տարվա ընթացքում միշտ բարձր է, իսկ հասարակածային լայնություններում՝ միշտ ցածր:
Երևան քաղաքի պատմության թանգարանը հիմնադրվել է 1931 թվականին, ներկայիս Անդրեյ Սախարովի անվան հրապարակում գտնվող Հրշեջ կամավոր ընկերության շենքում զբաղեցնելով՝ երկու սենյակ։ Այդ ժամանակ ցուցանմուշների թիվը հասնում էր շուրջ 400-ի։ Տարիների ընթացքոմ ավելացող թանգարանային առարկաներն այլևս պետք է տեղափոխվեին նոր շենք, ուստի պատահական չէ, որ 1934 թ. Երևան քաղաքի խորհրդի նախագահությունը որոշում է կայացնում Կոմունալ թանգարանը տեղափոխելու վերաբերյալ։ Նոր շենքի որոնումների արդյունքում 1936 թ. թանգարանը տեղափոխվում է 17-րդ դարի հուշարձան շենք՝ իրանական Կապույտ Մզկիթ, որը ճանապարհորդների հիշատակություններում հայտնի էր Երկնքի մզկիթ անվամբ։ Նույն թվականին էլ, երբ արդեն ֆոնդերում առկա էր 1480 ցուցանմուշ, Կոմունալ թանգարանը վերանվանվում է Երևան քաղաքի պատմության թանգարանի։ Մինչև 1994 թ. թանգարանն իր գործունեությունը շուրջ 56 տարի ծավալում է հենց այստեղ՝ ներկայացնելով Երևանի պատմությունը հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը։ Օրեցօր ավելացող թանգարանային առարկաները, որոնց թիվն արդեն գերազանցում էր 96 000-ը, պահանջում էին թանգարանագիտության պահանջներին համահունչ շենքային պայմաններ թե՛ առարկաների պահպանության և թե՛ ցուցադրության համար անհրաժեշտ սրահներ։
Наступила ранняя весна. 2. Весенее солнышко согрело землю. 3. Зимнее белое одеяло растаяло, и земля надела своё весеннее платье. 4. Из-под снега выглянули подснежники. 5. Перелётные птицы прилетели из тёплых стран. Мальчики повесили на деревья скворечники. Девочка подарила маме подарок.
Запишите предложения в таком порядке, чтобы получился рассказ.
Прилетели птицы. Люди стали чаще улыбаться. Природа проснулась и ожила С земли еще не сошёл снег. Сосульки на домах начали плакать. Зажурчали веселые ручейки. На ясном небе засияло ослепительное солнце. На газонах из-под снега уже проглянулась земля. Растаяли тучи, и небо стало голубым. Пришла весна, долгожданная и всеми любимая! Весна пришла в город.
Эдуард Шим Чем пахнет весна
Мой отец уехал работать в колхоз. Мама сказала: — Когда запахнет весной, мы тоже пoедем. А я и не знаю, чем пахнет весна. Не запомнил с прошлого года. Вот сталa солнышко пригравать, сосульки плачут на крышах. Небо высокое и голубое. Я гoворю: — Пахнет весной? — Нет, — отвечает мама. — Весна только ещё улыбнулась. Рано! Вот уже снег сделался грязный, забулькали ручьи на дорогах. Воробьи трещат целыми днями. Откроем форточку — на улице шум весенний. Я говорю: — Пахнет весной? — Heт отвечает мама. — Весна ещё только голос подаёт. Рано! Наконец растаял в городе почти весy снег. Уже тепло. На перекрёстке весенними цветами торгуют. Мама купила букетик подснежников. Они синенькие такие, на коротких ножках. Их не срезали даже, а выдёргивали из земли прямо с луковками и корешками. Мама понюхала подснежники и говорит: — Вот теперь настоящей весной запахло… Пора ехать! Я тоже понюхал. Оказалось, пахнут подснежники совсем не цветами. И не зелёной травой да листьями. Обыкновенной землёй пахнет весна.
Նստելու համար մի հարթ տեղ եմ փնտրում: Քամին ամբողջ հարդը բարձրացրել ու պտտում էր օդում: Տարբեր ախտեր քայքայել էին մարմինը: Փոշիով ու աղտ էր ծածկված փողոցը: Մի ուղտ, քարավանից առանձնացել էր: Քո արած ուխտ թանկ է բոլորիս համար:
145. Ընդգծված բառերը փոխարինի´ր հոմանիշներով: Ընտրածդ բառերի գրությունը ճշտի´ր բառարանի օգնությամբ:
Խոսքս մի՛ կտրիր-Ընդհատիր:
Մինչև ե՞րբ պիտի թաքուն-գաղտնի պահես:
Անձրևն ինչպես սկսվել էր, այնպես էլ վերջացավ-ավարտվետց:
Օդանավի իջնելը-վարյէջք ոչ ոք չնկատեց:
Երեխայի նման ուրախանում էին-զվարչանում ու լիաթոք ծիծաղում: Եղնիկի ձագը-փոքրիկը մորն էր փնտրում:
147. Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ և բառարանով ստուգի՛ր ճի՞շտ ես գրել:
Վերևում՝ համարյա երկնքի տակ, ծնվեցին ջրի կաթիլները: Նրանք լեռների բարձրից, հողի միջից դուրս եկան ու, լույսն իրենց մեջ, ցնծաթյան թիթեռն իրենց վրա, կչկչալով իջան ցած: Լեռն ի վար, ծառերի կողքերով, թփերի արանքներով, զարմանազան խատուտիկ խճաքարերի վրայով գալիս էին կաթիլները: -Ինչքա՜ն քաղցր եք,- ասում էին նրանց մամուռները:
Մթնոլորտը Երկիր մոլորակը շրջապատող օդային թաղանթն է,
Մթնոլորտը կազմված է տարբեր գազերից: Դրանցից գերակշռողը երկուսն են՝ ազոտը (մոտ 4/5 մաս) և թթվածինը (մոտ 1/5 մաս): Մթնոլորտը պարունակում է նաև չնչին քանակությամբ ածխաթթու գազ, օզոն, արգոն, ջրածին և այլ գազեր: Բացի գազերից՝ մթնոլորտում կան նաև ջրային գոլորշիներ, սառցե բյուրեղներ, փոշի և ծուխ:
Ինչո՞ւ օդը չի ցրվում-հեռանում Երկրից:
Գազերի մոլեկուլները (ատոմները) Երկրից շատ հեռու երբեք չեն ցրվում-հեռանում, որովհետև վերջինիս ձգողական ուժը:
Ո՞րն է մթնոլորտի վերին սահմանը:
Արտաքին ոլորտը մթնոլորտի ամենաբարձր ու ամենահաստ շերտն է: Այս շերտի վերին սահմանը հասնում է 2000-3000 կմ, այսինքն՝ մթնոլորտի վերին սահմանը:
Ըստ բարձրության՝ ի՞նչ շերտեր են առանձնացնում մթնոլորտում:
ներքնոլորտը, վերնոլորտը և արտաքին ոլորտ:
Ինչո՞ւ է ներքնոլորտը համարվում մթնոլորտի ամենակարևոր շերտը:
Ներքնոլորտը մթնոլորտի ամենաստորին և, միաժամանակ՝ ամենակարևոր շերտն է:
Ի՞նչ դեր ունի օզոնի շերտը:
թթվածինը (մոտ 1/5 մաս): Մթնոլորտը պարունակում է նաև չնչին քանակությամբ ածխաթթու գազ, օզոն, արգոն,
Գյումրիի բարձր արժեքը ներկայացնում են այն նշանավոր մարդիկ, ովքեր ծնվել և ստեղծագործել են այստեղ՝ Գյումրիում։ Բոլոր ժամանակների ամենահայտնի դերասան Մհեր Մկրտչյանը ծնվել է Գյումրիում: Այստեղ են ծնվել նաև հայտնի գրողներ Ավետիք Իսահակյանն ու Հովհաննես Շիրազը: Հենց դա է պատճառը, որ Գյումրիում մի ամբողջ փողոց նվիրված է նրանց և կոչվում է Վարպետաց փողոց։ Ավելին, այս տարածքում էլ գտնվում են այդ նշանավոր մարդկանց տուն-թանգարանները։
Մենք առանձնացրել ենք բազմաթիվ թանգարաններից մի քանիսը, որոնք միանշանակ արժանի են այցելության։ Այս թանգարաններում պահպանված են հին ժամանակների այնպիսի նմուշներ, որոնք կստիպեն Ձեզ զգալ այդ ժամանակների շունչը։
Շիրակի մարզկենտրոնը Գյումրի քաղաքն է: Այն Հայաստանի Հանրապետության երկրորդ քաղաքն է: Գյումրին ընկած է ՀՀ պետական սահմանից ոչ հեռու, Շիրակի արգավանդ դաշտի կենտրոնական տափարակ տեղամասում, Ախուրյանի վտակ Գյումրիգետի ափին:
Գյումրի բնակավայրը գրավոր աղբյուրներում հիշատակվում է հնագույն ժամանակներից` Կումայրի, ապա Գյումրի անունով: Արևելյան Հայաստանը Ռուսաստանին միանալուց հետո այն վերանվանվել է Ալեքսանդրապոլ, խորհրդային ժամանակներում կոչվել է Լենինական:
Մինչև Արևելյան Հայաստանի միացումը Ռուսաստանին, Գյումրին եղել է մի աննշան գյուղ: Նրա տնտեսական նշանակությունը կտրուկ աճել է, երբ այստեղ, ռուս-թուրքական սահմանագլխին հիմնվել է ռուսական բազմամարդ կայազոր, կառուցվել է Ալեքսանդրապոլի բերդը, ստեղծվել են զինվորական ավաններ` քաղաքի թաղամասեր, որոնք հայտնի են դառնում Կազաչի պոստ և Պոլիգոններ անուններով: Ալեքսանդրապոլի տնտեսական կյանքը և բնակչության արտադրական զբաղմունքը սկսում են հարմարվել զինվորական կայազորի տնտեսական պահանջներին: Արագ թափով զարգանում է արհեստագործությունը:
Քաղաքի զարգացմանը նոր խթան է հաղորդում Թբիլիսի-Գյումրի-Կարս և Գյումրի-Երևան-Նախիջևան երկաթուղու և Գյումրի երկաթուղային դեպոյի կառուցումը: 1914թ. արդեն Գյումրիի բնակչությունը գերազանցում էր 30 հազ. մարդուց, այսինքն` այնքան էր, ինչքան Երևանի բնակչությունը, իսկ զինվորական կայազորի հետ միասին` ավելի շատ:
Խորհրդային իշխանության հաստատումով և Կարսի մարզը Թուրքիային անցնելով Գյումրին կրկին հայտնվեց պետական սահմանի վրա: Սակայն այդ հանգամանքը քաղաքի զարգացումը ոչ թե խթանող, այլ խոչընդոտող գործոն դարձավ:
Այդուհանդերձ քաղաքը զարգանում էր: 1980-ական թվականների վերջին նրա բնակչությունը հասել էր 230 հազարի: Ստեղծվել էր բազմաճյուղ արդյունաբերություն, որտեղ առաջատար էին տեքստիլ, սննդի և մեքենաշինական ճյուղերը: Գործում էին բարձրագույն ուսումնական հաստատություններ, գիտահետազոտական հիմնարկներ, ակտիվ էր մշակութային կյանքը:
Գյումրիի համար ողբերգական եղավ 1988թ. դեկտեմբերի 7-ը, երբ երկրաշարժը վայրկյանների ընթացքում կործանեց քաղաքի մեծ մասը: Ավերվեցին ու շարքից դուրս եկան քաղաքի գրեթե բոլոր գործարաններն ու ֆաբրիկաները, դադարեց գործելուց քաղաքային տնտեսությունը` տրանսպորտը, ջրամատակարարումն ու էլեկտրամատակարարումը: Եղան մեծաթիվ զոհեր: Տասնյակ հազարավոր ընտանիքներ հեռացան Գյումրիից:
Կազմվեց քաղաքի նոր հատակագիծ, ստեղծվեց շինարարական հզոր բազա, սկսվեց քաղաքի վերականգնումը: Աշխարհի տարբեր երկրներ անմիջականորեն մասնակցում եին վերականգնման աշխատանքներին: Սակայն ԽՍՀՄ-ի փլուզումը անհնար դարձրեց վերականգնման ծրագրի իրականացումը: Այն մնաց անավարտ:
Ներկայումս վերսկսված է Գյումրիի վերականգնումը, որը կատարվում է հայ մեծ բարերարների միջոցներով ու ջանքերով:
Շիրակի մարզի մյուս քաղաքներն են Արթիկը և Մարալիկը:
Գյումրիում կանգնեցված է աշխարհահռչակ շանսոնյե և մեծագույն հայ բարերար` Շառլ Ազնավուրի արձանը: Անգնահատելի է նրա ցուցաբերած օգնությունը Գյումրեցիներին և, ընդհանրապես, ամբողջ Հայ ժողովրդին:
Աշխարհագրություն
Մարզի տարածքում են գտնվում Արփի լիճ-ջրամբարը, Ախուրյանի ջրամբարի հայկական հատվածը և Մանթաշի ջրամբարը։ Շիրակի մարզի կենտրոնական և հարավային հատվածում տարածվում է Շիրակի դաշտը, իսկ հյուսիսային շրջանում` Աշոցքի սարահարթը, միաժամանակ Շիրակի մարզում են տարածվում Փամբակի, Բազումի լեռնաշղթաների, Եղնախաղի, Ջավախքի, Արագածի լեռնազանգվածների մի մասը։ Շիրակի մարզը հայտնի է տուֆի, պեմզայի, կրաքարի հանքերով։
Բլոգումդ 5-6 նախադասությամբ գրավոր պատմի՛ր բալլադը (կարող ես նաև նկարել բալլադը):
Մի օր Չղջիկն ու Ճայն եկան որոշեցին դառնան վաճառականներ: Բայց նրանք փող չունեին, և պարտքով վերցրեցին փշից: Չղջիկը մնաց տանը, ճայը գնաց ապրանք առնելու: Շատ բաներ առավ, նստեց նավը, բայց ճանապարհին փոթորիկը եղավ և ապրանքը ընկավ ջուրը: Չղջիկը սպասում էր բայց ճայը չեկավ: Փուշնել իր պարտք էր ուզում: Չղջիկը վաճառեց ամեն ինչ ու տվեց փշին, փախավ ու թաքնվեց: Ճայը թռնում է ծովի վրա որ գտնի ապրանքը: Իսկ փուշը ում տեսնում է հարցնում է որ տեղեն չղջիկը և ճայը:
Բլոգումդ ստեղծի՛ր բալլադի բառարանը:
(Բացատրություն)
Մուրհակ-Որոշակի ժամկետում և որոշակի պայմաններով դրամական որոշ գումար պարտատիրոջը վերադարձնելու պարտավորության փաստաթուղթ՝
(Բացատրություն)
համրել-հաշվել
Գրի՛ր, թե ինչ սովորեցրեց քեզ բալլադը:
Բալլադը ինձ սովորցրեց որ Չղջիկը և Ճայն լավ ընկերներ չեն ճայն պետքա օգներ չղջիկին որվոհետև ճայը չեկավ:
